Met fysieke beperkingen van onafhankelijkheid naar vrijheid

Zoals in het woordenboek komt ‘onafhankelijkheid’ ook in het dagelijkse leven steeds voor ‘vrijheid’. Iedereen heeft het recht op vrijheid, hoewel dit voor de één niet altijd zo vanzelfsprekend is als voor de ander. Personen met een handicap zitten fysiek en/of mentaal gevangen in de beperkingen van hun eigen lichaam. Vrijheid moet dus in de sensu lato betekenis van het woord geïnterpreteerd worden. In onze westerse samenleving vol uitdagingen en bewegingsvrijheden, is het de rol van de overheid om gehandicapten de kans te geven zich zo goed mogelijk in de maatschappij te integreren. In dit opzicht is de huidige budgettaire regelgeving voor personen met een handicap voorbijgestreefd. Wie opvang zoekt komt nu op een wachtlijst terecht tot er ergens in een instelling een plaats vrijkomt. De vrijgekomen plaats beantwoordt dan vaak niet aan de hulp en de zorg die de persoon in kwestie nodig heeft. Personen met een Niet Aangeboren Handicap (NAH) hebben bijvoorbeeld niet dezelfde eisen en verlangens als personen met een aangeboren handicap, die in tegenstelling tot de NAH-patiënten nooit een normaal leven hebben gekend. Bovendien is afhankelijkheid van familie, vrienden of een instelling mentaal zwaar te dragen. Onaangepaste hulp maakt het aanvaarden van deze afhankelijkheid nog moeilijker.

Het huidige Vlaamse beleid is aan modernisering toe en zou in de voetsporen van Groot-Brittannië, Nederland en Zweden kunnen treden (naar de ‘Verklaring van Brussel’ en de unaniem goedgekeurde resolutie van Bart Caron). Daar wordt het principe van ‘individuele financiering’ of ‘persoonsgebonden budget’ toegepast. Dit houdt in dat overheidssubsidiëring niet naar instellingen gaat maar naar de gehandicapten zelf. Dit systeem biedt gehandicapten de mogelijkheid zelf de hulp en persoonlijke, huishoudelijke of sociale diensten te kopen die zij nodig hebben. Het budget kan ook aangeworven worden voor de verschaffing van technische hulp en uitrusting.

Het principe van individuele financiering kende in de jaren ‘70 haar grondslag in de Verenigde Staten. Wat bekend werd als de Amerikaanse ‘Independent Living Movement’ (ILM) kwam voort uit het initiatief van een paar Amerikaanse studentenverenigingen. Tijdens de jaren ’60 werden in een paar Amerikaanse universiteiten namelijk ‘zelfhulpprogramma’s’ uitgewerkt om personen met een ‘zware’ fysieke handicap de kans te geven de voornaamste vakken te volgen. Later bereikte het idee ook Groot-Brittannië, waar het nu door de overheid wordt toegepast. Volgens Colin Barnes (2007) is de filosofie van het ‘onafhankelijke leven’ gebaseerd op vier basisprincipes:

• all human life, regardless of the nature, complexity and/or severity of impairment is of equal worth,

• anyone whatever the nature, complexity and/or severity of their impairment has the capacity to make choices and should be enabled to make those choices,

• people who are disabled by societal responses to any form accredited impairment –physical, sensory or cognitive- have the right to exercise control over their lives,

• people with perceived impairments and labelled ‘disabled’ have the right to participate fully in all areas, economic, political and cultural, of mainstream community living on a par with non-disabled peers.

Het toekennen van een persoonsgebonden budget geeft de gehandicapte meer keuzevrijheid en meer controle over zijn eigen leven, wat op zich meer zelfvertrouwen geeft. Het verlicht eveneens de druk op familie en vrienden. Een adequate opvolging en aanmoediging van de overgang naar de nieuwe regeling mag echter niet uit het oog verloren worden, daar het onbekende tot onzekerheid kan leiden. Zoals de ervaring uit Engeland het leert (Barnes, C., 2007) is een nauwgezette opvolging door de overheid van bijzonder belang. De korte termijn investeringen zullen op lange termijn hun vruchten afwerpen en gehandicapten gemakkelijkere toegang bieden tot faciliteiten die niet-gehandicapten vanzelfsprekend achten.

dl

Bronnen

Barnes, C. (2007). ‘‘Direct Payments’ for Personal Assistants for Disabled People: a key to independent living ?’, background notes to a verbal presentation at The Centre for Independent Living Conference ‘Independent Living 2007’, University of Leeds, Dublin.

http://www.persoonsgebondenbudget.be/ (december 2007)