One less person that people who love freedom have to worry about

Niet lang nadat ik de documentaire The Trap van Adam Curtis gezien had, viel mijn oog bij het lezen van een rapport van Amnesty International op het volgende zinnetje: “He is one less person that people who love freedom have to worry about[1]”. Deze uitspraak werd door George W. Bush gedaan toen Walid bin Attash, één van de grote vissen van het Al Qaeda-netwerk, in 2003 gevangengenomen werd. De woorden zijn sindsdien blijven hangen.

Het rapport zelf USA: Below the radar – Secret flights to torture and ‘disappearance’ handelt over de uitlevering en verdwijning van terreurverdachten door de VS. Hierin klaagt Amnesty International deze twee onzuivere praktijken aan. Enerzijds leveren de VS verdachten uit aan landen die het niet al te nauw nemen met de rechten van gevangenen, zoals Syrië of Egypte. Daar worden de verdachten behandeld zoals de eigen gevangenen van dat land. Dit houdt ook in dat zij gefolterd worden. Op die manier hopen de VS de gewenste informatie te verkrijgen zonder zelf de handen vuil te maken. Uiteraard geven zij dit niet openlijk toe. In 2005 heeft Condoleeza Rice zelfs letterlijk gezegd dat de Verenigde Staten niemand getransporteerd heeft en ook niemand zal transporteren naar een land waarvan men gelooft dat de persoon er gefolterd zal worden. Bovendien vragen de Verenigde Staten garanties, indien nodig, dat uitgeleverde gevangenen niet gefolterd zullen worden[2]. Deze diplomatieke garanties zijn echter vooral een façade om zich achter te verschuilen. Het feit alleen al dat er garanties gevraagd moeten worden, duidt er op dat het risico op foltering in een bepaald land bestaat. Volgens artikel drie van het Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing dat in 1984 door de Verenigde Naties werd goedgekeurd, mag geen enkele Staat een persoon uitleveren aan een andere Staat wanneer er gegronde redenen zijn om aan te nemen dat er gevaar is voor foltering[3]. Indien de VS dit artikel strikt zou toepassen, zou zij dus zelfs geen uitlevering mogen toestaan als er alleen al een vermoeden van foltering bestaat. Dit laatste wordt door het inroepen van diplomatieke garanties alleen maar bevestigd.
De andere onzuivere praktijk die Amnesty International aanhaalt, is de verdwijning van verdachten. Zij worden vaak letterlijk van straat geplukt, wat gelijk staat aan ontvoering, en overgebracht naar geheime gevangenissen. Niemand uit de omgeving weet wat er precies gebeurd is. Zij weten niet of de verdwenen persoon nog leeft en waar die zich bevindt. Door iemand op te sluiten in een geheime gevangenis, lijkt het of deze persoon niet meer bestaat. Hierdoor krijg je vrij spel. Je kan doen wat je wilt want er is geen enkele vorm van controle. In die geheime gevangenissen worden er ook folterpraktijken gebruikt om informatie van verdachten los te weken.

Zowel de geheime vluchten als verdwijningen en folteringen worden dus uitgevoerd door of met medeweten van een land dat zich beroept op de idealen van vrijheid. Dit valt moeilijk te rijmen met het ontnemen van de vrijheid en vooral het folteren van mogelijke terreurverdachten. Toch kan ik een zeker logica terugvinden in deze eerder contradictorische elementen. Wanneer je met de ‘juiste’ bril naar het probleem kijkt, hoeft het ene het ander niet uit te sluiten. De Amerikanen zijn inderdaad grote voorstanders van vrijheid. Zij streven weldegelijk naar de negatieve of individuele vrijheid zoals die door Isaiah Berlin omschreven werd. Alleen geldt die vrijheid niet voor iedereen. Zij beperkt zich tot een deel van de bevolking, en kan enkel ingevuld worden binnen het kader dat door het beleid wordt aangereikt. Zij die hier niet inpassen, en een gevaar zouden kunnen vormen voor de samenleving, en heel specifiek voor diegenen die in vrijheid geloven, mogen wel opgesloten en indien nodig zelfs gefolterd worden. Veiligheid primeert hier op vrijheid. Hoe bepaal je echter wie goed is, en wie niet? En zo belanden we weer bij die paar woorden die mijn aandacht trokken, want hierin ligt het antwoord, zoals George W. Bush en zijn entourage het zien, vervat. De goede mensen zijn “people who love freedom”. Zij moeten beschermd worden tegen de kwade bedoelingen van anderen. Hun vrijheid is belangrijker dan die van mogelijke verdachten. Door terreurverdachten te arresteren en vaak te laten verdwijnen in geheime gevangenissen, waardoor ze buiten de normen en regels van de samenleving geplaatst worden, kunnen de zogenaamd goede burgers zorgeloos vrij zijn. Door vrijheid op deze wijze te interpreteren, kan men het huidige Amerikaanse beleid goed praten. Toch weten we dat het niet klopt want het ontvoeren van individuen en het toelaten van foltering druist in tegen de fundamentele rechten van de mens en is dus in alle omstandigheden verboden. Verdachten moeten vervolgd en verhoord worden, maar volgens de spelregels die door de internationale gemeenschap werden vastgelegd, en dus met respect voor de rechten van de mens.

Het is echter gemakkelijk het Amerikaanse beleid te bekritiseren zonder in eigen boezem te kijken. Want ook wij, Europeanen, zijn niet heilig. In 2006 barstte de bom toen aan het licht kwam dat Europese lidstaten passief en zelfs actief aan deze illegale praktijken meegewerkt hadden. Passief door Amerikaanse geheime vluchten de toestemming te geven door het Europees luchtruim te vliegen. Op dat moment wisten de staten dat het mogelijk was dat er zich terreurverdachten aan boord van die toestellen bevonden. In sommige gevallen werd er zelfs actief meegewerkt door toestellen met terreurverdachten te laten landen en opstijgen vanuit Europese luchthavens. Waarom deze landen meewerken is niet altijd duidelijk. Wel toont dit de noodzaak van een nieuw internationaal debat over het omgaan met de dreiging van terrorisme. Op dit moment gebeuren er te veel zaken die het daglicht niet mogen zien maar waarvan velen toch op de hoogte zijn. Internationale regels worden gebroken onder het mom van het verzekeren van de veiligheid enerzijds, en het garanderen van vrijheid anderzijds. Vrijheid is een mooie gedachte. Wanneer het echter gebruikt wordt als excuus om wanpraktijken goed te praten, is het een hol begrip geworden. Op dat moment wordt het tijd het denken over vrijheid nieuw leven in te blazen en de zoektocht naar de essentie van dit woord te hervatten. Misschien is die tijd, in het licht van de huidige gebeurtenissen, wel aangebroken…

Bronnen

- Amnesty laakt Europese regeringen. De Standaard, woensdag 14 juni 2006.
- Europese lidstaten waren op de hoogte van CIA-vluchten. De Standaard, dinsdag 28 november 2006.
- Glennon J. M. (2002). Terrorism and the Limits of Law. The Wilson Quarterly, 2002 (1), 1-6.
- Meer verdachte vluchten in Europa. De Standaard, zaterdag 21 oktober 2006.
- USA: Below the radar – Secret flights to torture and ‘disappearance’. Amnesty International Reports, 2006 (051).
- Verschelden W. Mist over mogelijke CIA-vluchten blijft. De Standaard, woensdag 5 juli 2006.


[1] USA: Below the radar – Secret flights to torture and ‘disappearance’. Amnesty International Reports, 2006 (051), p7.
[2] USA: Below the radar – Secret flights to torture and ‘disappearance’. Amnesty International Reports, 2006 (051), p4.
[3] Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing. Verenigde Naties, New York, 1984.