In hun artikel getiteld “vrijheid in gemeenschap” gaan Jan Willem Duyvendak en Menno Hurenkamp na of de toegenomen individualisering in het Westen ten koste gaat van het leven in groepen en het leven als een gemeenschap. Maken wij nu minder deel uit van groepen en worden we minder beïnvloed door sociale categorieën nu we meer dan ooit bevrijd zijn van vader, kerk en staat?
Door het verdwijnen van de sterke band tussen het individu en het geloof, de staat of de politieke partijen zijn we volgens de auteurs niet “losser” in het leven komen te staan. De Belgische socioloog Mark Elchardus stelt dat vroeger de conformerende dwang van de overheid en de kerk kwam, terwijl tegenwoordig een gelijkaardige dwang van de commercie en meer in het bijzonder van de televisie komt. De tijdsgeest mag dan al liberaal zijn, de mens blijft bovenal een sociaal wezen Bijna niemand blijkt te verlangen naar een ongebonden, autonoom of contextloos leven.
Is het dan zo dat we minder vrij zijn dan we denken omdat we toch collectief dezelfde zaken kopen en ons aansluiten bij verenigingen en groepen? Niets is minder waar. We hebben meer keuzemogelijkheden en het is maar normaal dat x-aantal verschillende personen niet aan x-verschillende zaken zullen meedoen maar zich zullen verenigen in groepen, wat een vrije keuze is. De Nederlandse filosoof Ad Verbrugge bekritiseert de opvatting dat gemeenschappen de individuele vrijheid in de weg zitten en stelt juist dat gemeenschappen vrijheid mogelijk maken.
De auteurs maken een verschil tussen zogenaamde “lichte” gemeenschappen en “zware” gemeenschappen. Lichte gemeenschappen zijn gemeenschappen waar men vrij in en uit kan stappen, zoals vriendenclubjes, studiegezelschappen, families en crèches. Zware gemeenschappen vertonen vaak zwaar afwijkend gedrag, zoals families waar meisjes zich niet van de controle van hun vaders en broers kunnen bevrijden. Indirect is het de opgave van de politiek om zware gemeenschappen licht te maken, zonder daarbij inbreuk te doen op de culturele identiteit van de zware gemeenschap.
Belangrijk voor een gemeenschap zijn de voice en exit-mogelijkheden: zodra leden van een zware gemeenschap kunnen protesteren of weglopen verdwijnt de zwaarte. Participatie in andere gemeenschappen brengt verlichting. Hier hebben de auteurs m.i. een heel sterk punt. Ik kan me volledig vinden in het idee dat gemeenschappen, verenigingen of groepen in te delen zijn in lichte en zware gemeenschappen. Dan zou het de plicht van elke vereniging moeten zijn zo licht mogelijk te willen worden, m.a.w. de in-en uitstroom van leden zo vrijwillig mogelijk te laten plaatsvinden. Ieder individu kan zich dan aansluiten bij een vereniging of gemeenschap op basis van zijn eigen overtuigingen, behoeftes en wensen. Stroken de waarden, normen of activiteiten niet langer met de opvattingen van een individu dan kan hij/zij idealiter op een eenvoudige manier zijn/haar lidmaatschap opzeggen en zich eventueel bij een andere gemeenschap of vereniging aansluiten, zelfs al belichaamt de nieuwe vereniging volstrekt de tegenovergestelde waarden en normen als de vorige vereniging.
Bron: Duyvendak, J.W. & Hurenkamp, M. (2005), “Vrijheid in gemeenschap”, De Helling (kwartaalblad voor linkse politiek), nr 1
Geen opmerkingen:
Een reactie posten